کرونا واختلال بویایی (چرایی و راه درمان آن)

کرونا واختلال بویایی

(چرایی و راه درمان آن)

از زمان شیوع کرونا، بیش از 200 میلیون انسان در کل دنیا به این ویروس مبتلا شده اند. سندروم حاد تنفسی یا کووید19 نام دیگری برای این بیماری مهلک است. از جمله علائم کرونا که همگی به آن آگاهی داریم بدن درد، سرفه ممتد، مشکل در تنفس یا سخت نفس کشیدن، تب و لرز، سوزش گلو و از دست دادن حس بویایی و چشایی است.

از دست دادن حس بویایی و چشایی یکی از اصلی ترین علائم ابتلا به کرونا یا کووید19 است.درتحقیقی درایران از بین60 بیماری که تست کرونای مثبت داشتند 59 نفر دچار اختلال در بویایی شده بودند. اختلال در بویایی به معنای از دست دادن کامل حس بویایی، کاهش حس بویایی یا قدرت تشخیص، حس کردن بوهای نامطلوب در بینی، عدم تشخیص مزه غذا می باشد. در تحقیق دیگری در ایتالیا 64% از 202 بیمار مبتلا به کووید19 یا کرونا حداقل یکی از علائم ذکر شده را داشتند.

در بسیاری از افراد مبتلا به کووید19 با کرونا از دست دادن حس بویایی نشانه اصلی بیماری می باشد. بسیاری از افراد هیچ علامت دیگری مانند تب و لرز و یا سرفه ندارند ولی به محض از دست دادن حس بویایی حتما خود را قرنطینه کنید و با یک پزشک نیز در مورد بیماری خود مشورت کنید.

از دست دادن بویایی بخاطر کرونا

در بسیاری از موارد، فرد پس از ابتلا به کرونا تنها حس بویایی خود را از دست می دهد بدون اینکه هیچ علامت جسمی دیگری داشته باشد. جالب است بدانید که بر اساس مطالعات پزشکان بیشتر کسانی که بویایی خود را از دست داده اند جوان و از بین زن ها بوده اند. که در برخی موارد  حتی پس از بهبود کرونا فرد دچار اختلال بویایی مزمن ناشی از عفونت این ویروس شده است. البته از دست دادن حس بویایی تا دو هفته پس از بهبود از کرونا طبیعی است ولی در صورتی که بیشتر از این طول کشید حتما با یک متخصص بویایی مشورت کنید.

لازم است بدانید که اختلال بویایی فقط به معنی از دست دادن حس بویایی نیست و در بسیاری افراد این اختلال به معنی حس کردن بوهای عجیب و دائمی می باشد. ویروس کرونا یا کووید19 هم سلول های بویایی و هم چشایی را مورد حمله قرار می دهد و بنابراین بسیاری از افراد بعد از بهبود بیماری تا مدتها مزه های عجیبی در دهان خود حس می کنند. که البته این اختلال با اختلال چشایی که مشکل درتشخیص چهار طعم اصلی (شوری، ترشی، شیرینی و تلخی) هستند فرق دارد. دلیل اصلی مشکل چشایی در واقع حمله ویروس به اعصاب بویایی و چشایی هست و معمولا فرد یا بوها و مزه ها را تشخیص نمی دهد یا بوهای عجیب و بدی مثل بوی ماهی و مرغ گندیده، بوی آشغال و یا بوی پلاستیک سوخته را مدام حس می کند.

ویروس کرونا یا کووید19 یکی از بدترین تاثیرات عفونی را بر روی بدن بیماران باقی می گذارد که تا مدتها بهبود پیدا نمی کند.

سلول های اپیتلیال بینی دارای آنزیم هایی هستند که ویروس کووید19 برای ورود به بدن به اونها وصل میشود اختلال در سلولهای عصبی بویایی ممکن است منجر به تغییرات التهابی شود که عملکرد نورون گیرنده بویایی را مختل کرده ، باعث آسیب عصبی گیرنده بویایی بعدی و یا اختلال در رشد مجدد سلول های بویایی شود. البته بسیاری از این مشکلات موقتی هستند و به مرور زمان بهبود پیدا می کنند ولی در برخی موارد حمله ویروس به اعصاب بویایی بسیار جدی است. مطالعاتی که بر روی مدل های حیوانی صورت گرفته نشان می دهد که حمله ویروس کرونا از طریق اعصاب بویایی علاوه بر آسیب به پیاز بویایی و از بین بردن سلول های بویایی، با ورود به مغز و تاثیر بر روی سلول هایی که بر تشخیص بو و رایحه اثر می کذارند نیز به انسان آسیب وارد می کند!

اولویت های مراقبت از بیمار

در دوره همگیری کرونا، هر کسی که به طور ناگهانی دچار اختلال در بویایی و یا حس چشایی خود شده است باید خود را قرنطینه کند و تست کرونا بدهد چون به احتمال بسیار بالایی مبتلا به کرونا است. در مواردی که بیماری شدید است و فرد نیاز به بستری در بیمارستان و یا استفاده از رسپیراتور، تمرکز پزشک بر روی بهبود تنفس فرد می بایست باشد و پس از بهبود بیمار مشکل بویایی او مورد بررسی قرار گیرد.

معیار سنجش بویایی RSDI یا اندیس میزان عدم توانایی تشخیص بو نام دارد که با استفاده از آزمایش SNOT-22 تعیین می شود. لازم به ذکر است که در تشخیص میزان این اندیس نباید فقط به میزان تشخیصی که فرد بیمار می گوید دارد اکتفا کرد. البته استفاده از صحبت های بیمار در کنار ، مقیاس های آنالوگ بصری و مقیاس های معمولی بسیار موثر است. البته این تست ها هر چه زودتر از فرد مبتلا به کووید19 گرفته شوند در تشخیص نوع آسیب و شروع درمان موثرتر خواهد بود ولی متاسفانه به دلیل قرنطینه بودن این افراد و سایر علائم جسمی و ضعف بدنی فرد معمولا امکان انجام چنین تستی میسر نیست.

تست بویایی به معنای تعیین قدرت تشخیص انواع بوها و طعم ها توسط بیمار است و برای بررسی تاثیرات مخرب ویروس کرونا بر اعصاب بویایی حتما استفاده شود. ابزارهای تست بویایی از دو جنبه ذهنی و فیزیکی فرد آسیب دیده را مورد بررسی قرار می دهند. این ابزارها شامل تشخیص بو، آستانه تشخیص بو و تفکیک یا شناسایی انواع بوها یا رایحه ها می باشند. این تست ها بسیار ساده ولی به شدت کارآمد هستند و به شما این امکان را می دهند که متوحه شوید که به چه اندازه دچار آسیب در اعصاب بویایی شده اید. نتایج حاصل از این تست با درصد بسیار بالایی بین جامعه آماری مورد مطالعه مورد قبول بوده است.

مشکل اصلی در بیشتر بیماران تغییر در تشخیص طعم یا بوها است. یعنی رایحه یا طعمی را به صورت اشتباه متوجه می شوند. دلیل این موضع آسیب ویروس به ناحیه بویایی رترونازال می باشد.

با استفاده از تصویر برداری از سینوس ها و یا سی تی اسکن مغزدر اشخاصی که بویایی خود را از دست داده اند می توان تشخیص داد که ریشه این بیماری دقیقا به چه دلیل است. ولی اگر نتیجه تصویر برداری وجود مشکلی را نشان داد پس آسیب ناشی از حمله ویروس کرونا یا کووید19 به پیاز بویایی دلیل از دست دادن حس بویایی و یا سایر اختلالات بویایی(مثل حس کردن بوی بد در بینی) می باشد.

درمان اختلال بویایی

اختلال بویایی یا از دست دادن حس بویایی در افراد مبتلا به کرونا پس از بهبود ممکن است خود به خود برطرف شود اما اگر این اختلال بیش از دو هفته طول کشید به این معنی است که ویروس کرونا باعث تخریب اعصاب بویایی شده است و می بایست حتما از روش های درمانی و تمرین های بویایی برای درمان استفاده کرد.

تمرین های بویایی شامل بوییدن مکرر مجموعه ای رایحه ها (شامل رایحه گل رز، میخک، لیمو و اکالیپتوس) به مدت 20 ثانیه و هر کدام حداقل دو مرتبه در روز به مدت 3 ماه (یا تا زمان بهبود) می باشد. بر اساس نتایج تحقیقات این روش تنها روش درمانی کاملا موثر بر روی بیمارانی که دچار اختلال در بویایی شده اند و یا بویایی خود را به طور کامل از دست داده اند می باشد. از مزایای دیگر این روش درمانی ارزان بودن و نداشتن عوارض جانبی است.

از جمله روش های دیگر درمان اختلال بویایی استفاده ازکورتیکواستروئیدها به صورت خوراکی و یا اسپری در داخل بینی است. استروئیدها باعث کاهش التهاب در اعصاب بویایی می شوند ولی عوارض جانبی زیادی نیز به همراه دارد. استفاده از این دسته داروها فقط زمانی توصیه می شود که با استفاده از آندوسکوپی یا تصویربرداری وجود التهاب در بدن بیمار تشخیص داده شود. در هر حال برای بیماران کرونایی که پس از بهبود دچار اختلال بویایی و یا از دست دادن حس بویایی شده اند و هیچ علامت دیگری از عفونت در ریه آنها باقی نمانده است این دارو به هیچ عنوان توصیه نمی شود.

سایر داروهایی که برای درمان اختلال بویایی و یا از دست دادن حس بویایی بعد از کرونا توصیه می شوند عبارتند از: استفاده از اسپری بینی سدیم سیترات، که باعث تحریک گیرنده های بویایی داخل بینی می شود. اسپری ویتامین A در داخل بینی و استفاده از امگا3 که خاصیت ضد التهابی دارد و ممکن است باعث برگشت عملکرد گیرنده های داخل بینی شود. البته لازم به ذکر است که این داروها در کنار تمرین های بویایی موثر خواهند بود و هیچ تحقیقی تاثیر این داروها به تنهایی را اثبات نکرده است.

نتیجه گیری

کرونا یا کووید19 در بسیاری از بیماران با اختلال بویایی یا از دست دادن حس بویایی همراه است که به محض مشاهده این موارد باید خود را قرنطینه کنید. برای تعیین دقیق منشاء این اختلال می بایستی یک بانک جامع جهانی در مورد این بیماری گردآوری شود تا با بررسی روش های رایحه درمانی و سایر روش های درمانی بتوان به یک نتیجه جامع درمورداختلال بویایی در بیماران کرونا دست یافت.