پارکینسون و اختلال بویایی

ارتباط مستقیم بین از دست دادن حس بویایی و پارکینسون

یکی از اولین نشانه های ابتلا به پارکینسون از دست دادن حس بویایی است. بیماری پارکینسون در واقع ناشی از آسیب به بخشی از سلول های مغز است که در کنترل حرکات ما نقش دارند. نحوه تاثیر این بیماری بر سیستم بویایی ما کاملا مشخص نیست ولی تحقیقاتی در زمینه نحوه عملکرد پیاز بویایی افراد مبتلا به پارکینسون و افراد عادی صورت گرفته است. نتیجه این تحقیق نشان می دهد که کل حجم اشغال شده توسط واحدهای عملکردی پیاز بویایی (گلومرول) افراد مبتلا به پارکینسون، نصف خجم افراد سالم است. علاوه بر این توزیع گلومرول در پیاز بویایی این افراد نیز متفاوت است.

از هر ده بیمار، نه نفر آنها در مراحل اولیه بیماری دچار مشکل بویایی می شوند. جالب است که اختلال بویایی چند سال قبل از شروع اختلالات حرکتی بروز می کند. ایجاد اختلالات حرکتی در نتیجه از بین رفتن سلول های بخش سیاه مغز است. با وجود اینکه محققان هنوز علت دقیق مرگ این سلول ها را متوجه نشده اند ولی بنظر می رسد دلیل آن ماده ای به اسم لوی باشد. که در واقع نسخه ناقصی از پروتئین آلفا سینوسلین در درون سلول های مغز است. این ماده قبل از اینکه وارد سلول های مغز شود در سلول های بویایی این افراد دیده می شود.

منشا دقیق این ماده مشخص نیست ولی علت آن ممکن است عوامل محیطی مانند تماس با فلزات سنگین، ویرووس ها، آفت کش ها یا موارد مشابه آن باشد. دلیل نفوذ آن از طریق سیستم بویایی هم این است که تنها سیستمی از بدن که مستقیما با محیط اطراف در ارتباط است، سیستم بویایی است. این فرضیه نشان می دهد که عامل بیماری از حفره بینی به پیاز بویایی وارد می شود ، جایی که بیماری پارکینسون ایجاد شده و به تدریج در سایر قسمت های مغز گسترش می یابد.

نمونه برداری از سلول

متاسفانه در هیچ تحقیقی پیاز بویایی انسان تاکنون مورد آزمایش قرار نگرفته است. دلیل این امر در دسترس نبودن نمونه های بکر است و معمولا نمونه هایی که مورد مطالعه قرار میگیرند از نمونه هایی است که بعد از مرگ افراد نمونه برداری شده است. با توجه به اینکه محل پیاز بویایی در زیر بافت اصلی مغز است و اتصال زیادی به بافت مغز دارد، می بایست به هنگام نمونه برداری توجه کرد که آسیبی به ساختار کلی پیاز بویایی وارد نشود.

در یک تحقیق در کشور نیوزیلند، محققان توانستند یک نمونه کامل از پیاز بویایی به دست آورند. این نمونه که پس از مرگ فردی از بدن او بدست آمده بود یک پیاز بویایی کامل بود که برش هایی با ضخامت 10میکرون از آن زده شد و با آنتی بادی های دارای ماده فلوروسنت مخلوط کردند. بعد از آن این بخش ها اسکن شد و تصاویر سه بعدی از آنها تهیه گردید. این تصاویر کمک زیادی به تجزیه و تحلیل عملکرد پیاز بویایی داشته اند.

تعیین پارامترهای کمی جدید

گلومرول در واقع مجموعه ای از مویرگهای به هم تنیده است. شکارش گلومرول در پیاز بویایی انسان بسیار دشوار است. بنابراین محققان برای بررسی دقیق سلول های پیاز بویایی یک واحد معرفی کردند که شامل حجم گلومرول در هر وکسل (واحد اندازه گیری تصویر در تصاویر رادیولوژی) است.  نتیجه تحقیق نشان داد که فاصله کوچکی در بین سلول های اعصاب بویایی ایجاد شده است که این فاصله دو برابر مقدار استاندارد در افراد عادی است. ولی اینکه آیا دلیل ایجاد پارکیسنون همین موضوع است یا خیر هنوز دقیق مشخص نیست.

علاوه بر این میزان گلومرول یا همان شبکه مویرگی در پیاز بویایی افراد عادی حدود 70% از بخش پایینی پیاز بویایی است در حالیکه در افراد مبتلا به پارکینسون این مقدار 44% است. در نتیجه امکان اینکه دلیل از دست دادن حس بویایی در شروع ابتلا به پارکینسون شاید همین موضوع باشد.

اکنون این سال مطرح است که کدام نوع نورون در پیاز بویایی در درجه اول در بیماری پارکینسون تحت تأثیر قرار می گیرد. تا شاید بتوان با جلوگیری از آسیب به این سلول های عصبی از تخریب سلول های بویایی در بیماران مبتلا به پارکینسون جلوگیری کرد و شاید در مراحل بعدی بتوان علت دقیق این بیماری و راه درمان آن را نیز پیدا کرد.