خواب یکی از نیازهای اولیه آدمی و عاملی حیاتی در سلامت جسم و ذهن اوست. افراد طی خواب شبانه خود حدودا 3تا5 سیکل خواب به یکی ازصورتهای زیررا پشت‌سر میگذارند:

– همرا‌ه‌با حرکت سریع چشمها (REM) (شامل بیشترین میزان رویا دیدن)

– فاقد REM (شامل 3 فاز ازجمله عمیقترین فاز خواب)

زمان خوابیدن نیز اهمیت دارد، بدن ما معمولا در سیکلهای 24 ساعته کارمیکند. میزان خواب موردنیاز هر فرد به عوامل مختلفی بستگی داشته و درافراد بالغ متوسط 7تا9 ساعت بوده، اما حدود30 درصد افراد خوابی کمتراز6 ساعت داشته و تنها یک سوم دانش آموزان خوابی حداقل بمدت 8ساعت درشبانه روز دارند. بیش‌از50 میلیون امریکایی از اختلال خواب مزمن رنج میبرند. طبق گزارش بنیاد خواب ملی امریکا می‌توان نیاز هر گروه سنی به خواب را بصورت زیر خلاصه‌کرد:

اختلال خواب

بطور‌کلی بدان دسته ازمشکلاتی که کیفیت ، زمان و میزان خواب را تحت تاثیر قراردهند، اختلالات خواب گفته میشودکه این اختلالات خواب می توانند باعث مشکلاتی در عملکرد و حالات ذهنی فرد شوند. اختلالات خواب انواع مختلفی دارند که شایعترین آنها بی خوابی بوده و نارکولپسی، آپنه انسدادی خواب و سندرم پای بیقرار نیزاز دیگر موارد رایج هستند. مشکلات خواب دو جنبه جسمی و روحی دارد و می توانند شرایط سلامت ذهنی فرد را تحت تاثیر قرارداده و یا علامتی برای سایر مشکلات سلامتی باشند. حدود10-20درصد مردم از مشکلات جدی خواب شکایت داشته و حدود یک‌سوم افراد بالغ دارای علائم بی خوابی بوده و حدود 6-10%آنها معیارهای عارضه بی‌ خوابی رانیز دارند.

انواع اختلال خواب

بی خوابی ها

بی خوابی

بی خوابی رایجترین موضوع مورد شکایت افرادست، چراکه خستگی روزانه و سایر آثار این بی خوابی تقریبا بر تمامی جنبه های زندگی آنها تاثیر میگذارد. ریشه، علائم و شدت بی خوابی میان بیماران مختلف متفاوت است. بی خوابی شامل:

• دشواری در به خواب رفتن
• ناتوانی در خواب پیوسته طی شب
• صبح بسیارزود بیدار شدن

تمامی افراد ممکن است بعضی شبها در به خواب رفتن مشکل داشته باشند که این میتواند به دلیل خواب روز قبل باشد و بمعنی ابتلابه بی خوابی نیست. حدود 30-35 %افراداز اختلال بی خوابی شکایت دارند و میزان آنها در سالمندان، زنان، افراد تحت استرس زیاد و کسانیکه دچار مشکلات خاص سلامت جسم و ذهن، مانند افسردگی‌اند، بیشتراست. بسته به نظم و طول مشکلات خواب و علائم روزانه، دو نوع بی خوابی وجود دارد:

• بی خوابی کوتاه مدت: این نوع بی خوابی میان15-20 درصد افراد وجود داشته و تا 3 ماه طول میکشد.
• بی خوابی مزمن: نوع دوم بی خوابی حداقل سه باردر هفته رخ داده،حداقل 3 ماه طول خواهدکشید و حدودا 10% افرادرا درگیرمیکند.

کم خوابی

اغلب بزرگسالان به 7ساعت شبانه خواب احتیاج دارند و خوابی کمتراز6ساعت عملکردشان را مختل خواهدکرد. اما درصد کمی از افراد بالغ “کم خواب” هستند و معمولابا خواب کمتراز6ساعت همچنان هشیار و سرزنده خواهندبود. این نیاز به خواب کم برایشان عادی بوده و مشکلی ایجاد نمیکند. الگوی این مدل خواب معمولا در کودکی یا آغاز جوانی شکل میگیرد و طی سالها ادامه می‌یابد. اطرافیان این افراد ممکن است نگران میزان خواب باشند اما اینگونه کم خوابی معمولا اختلال یا مشکلی برایشان پیش نخواهدآورد. با کنارگذاشتن کم خواب ها، میتوان گفت افراد با خوابی کمتراز6 ساعت در شبانه روز، از مشکل سندرم خواب ناکافی رنج میبرند، طی روز چرت زده یادر روزهای تعطیل ساعات خواب بیشتری دارند.

کم خوابی با بی خوابی متفاوتست. افراد بی خواب هنگام به خواب رفتن یا ادامه دادن خواب خود مشکل داشته و کیفیت کلی خواب آنها پایین است. اما کم خواب ها هیچ شکایتی از مشکلات خواب ندارند و کیفیت خواب آنها نیز خوب بنظر میرسد. تحقیقات برروی کم خواب ها کافی نبوده و برخی  محققان معتقدند کم خواب ها دچار نوعی جهش ژنی میشوند که آنهارا قادر میسازد با میزان خواب کمتراز6 ساعت نیز عملکرد نرمال داشته باشند.

بی خوابی کودکان

این اختلال زمانی رخ میدهد که کودکان بدون اجبار دیگران به رختخواب نروند. اگر آنها مجبور شوند سر ساعت نرمال بخوابند، براحتی به خواب رفته و مشکلی نخواهند داشت. اما اگر سر ساعت مناسب مجبوربه خواب نشوند، تا ساعتها بیدار می مانند و معمولا واللدین آنها آغاز این اختلال را بیاد نمی‌آورند. این کودکان ممکن است:

• وقتی مجبوربه خوابیدن شوند، مشکلی در به خواب رفتن نداشته باشند
• تا جاییکه ممکن است بیدار بمانند
• درساعات خواب اجازه داشته باشند مرتب آب نوشیده یا درخانه بچرخند

والدین باید ساعتی مقرر کرده و سختگیرانه بدان پایبندباشند. نباید با کودک درباره نوشیدنی یا قصه بعدازساعت مقرر چانه بزنند. با همین تعیین ساده ساعت خواب، معمولا این اختلال بخودی خود برطرف شده و نیازی به مراجعه به متخصص خواب نیست. درصورت مراجعه نیز باید حدود دو هفته ساعات خواب و بیدارشدن صبح و نیز شبانه کودک و نیز نحوه برخوردبا چنین عاداتی را نیز ثبت کنند. برای مثال، اگرچه چندبار پریدن از خواب برای کودکان نرمال است، اما اگر والدین 10 بار طی شب با آب خواستن کودک مواجه شوند، باید آن را به پزشک توضیح دهند.

 پرخوابی

دسته دوم اختلالات خواب، بیش از اندازه خوابیدن است که درآن افراد طی ساعات نامناسب یا خطرناک روز به خواب می روند (برای مثال هنگام کار یا رانندگی) و یا مشکلات وابسته به خواب، کمبود انرژی و اختلال در تفکر صحیح دارند. برخی از انواع این اختلالات خواب عبارتنداز:

نارکولپسی  (Narcolepsy)

عارضه‌ای مادام العمر که افراد را بطرز غیرقابل تحملی خسته ساخته و اغلب با حملات ناگهانی و غیرقابل کنترل خواب همراه است. خطر حملات نارکولپسی احتمال آن طی هر زمانی ازروز، میان هر فعالیتی حتی خوردن، راه رفتن و یا رانندگی است. درهر2000 نفر یکی به اختلال نارکولپسی دچاراست. دلیل نارکولپسی ناشناخته است، اما برخی معتقدند این افراد سطوح پایین هیپوکرتین نوروترنسمیتر دارند و این ماده ایست که مسئول تنظیم تحریک، هشیاری و اشتهاست.

پرخوابی ناشناخته

اختلالی شامل احساس خواب آلودگی و نیاز به خواب غیر قابل جلوگیری طی روز. زمان کلی خواب آنها 12 -14 ساعت بوده و هنوز علت آن شناخته نشده است.

سندرم Kleine-Levin  یا سندرم زیبای خفته

نوعی از اختلال خواب که درآن فرد  دوره های تکرارشونده خواب، خواب آلودگی بیش ازحد و نیز ساعات خواب بیش ازحد دارد. هر دوره از2روز تا 5هفته طول کشیده و سالانه بیش ازیکبار تکرار می‌گردد.

سندرم خواب ناکافی

افراد مبتلابه سندرم خواب ناکافی نمی توانند درشب باندازه کافی خوابیده و طی روز احساس خستگی داشته و هشیار نخواهند بود. این اختلال خودخواسته، اما ناخودآگاه است و ممکن است اطرافیان فرد به وی گوشزد کنند که نیاز به خواب بیشتری دارد. این افراد ابتدا باید برای وجود سایر اختلالات بررسی شده و سپس درمان آن تنها با افزایش ساعات خواب ممکن خواهدبود.

افراد پرخواب

افراد پرخواب بیش از متوسط همسالان خود می خوابند. ساعات خواب شبانه آنها 10 تا 12 ساعت خواهدبود و درغیراین صورت طی روز خواب آلوده خواهند بود. این الگوی مادام العمر خواب معمولااز کودکی آغازمیشود. این افراد معمولا می توانند درروزهای کاری هفته تا 9 ساعت نیز خوابیده و مشکلی نداشته باشند، اما معمولا آخر هفته با12 تا 15 ساعت خواب آن را جبران می کنند.