اختلال تنفسی خواب

چه ابزار هایی به رفع اختلالات تنفسی در خواب کمک میکنند؟

اختلالات تنفس وابسته به خواب

این اختلالات خواب شامل دشواری در نفس کشیدن هنگام خواب هستندکه شایعترین و مهمترین آنها، آپنه انسدادی خواب میباشد که درادامه به آپنه انسدادی خواب ونیز سایر اختلالات این گروه پرداخته میشود:

آپنه خواب

اختلال خواب آپنه انسدادی خواب اختلالی رایج و جدیست که موجب توقف تنفس شخص طی خواب میگردد. دراین اختلال خواب، راه تنفسی فرد مکررا بسته شده و میزان هوای ورودی به ریه ها رامحدود میسازد و درنتیجه، تلاش فرد برای نفس کشیدن به خروپف یا صدای خفگی می انجامد. بعلاوه، مغز و بدن فردبا کمبود اکسیژن مواجه شده و باعث از خواب پریدن وی میگردد. آپنه انسدادی خواب درانواع خفیف چندبارطی خواب شبانه رخ داده ودر انواع شدید نیز تا صدها بار تکرارمیشود.

دراغلب موارد آپنه انسدادی خواب یا توقف موقت تنفس دراثرانسداد بافت گلو و حلق میباشد، بویژه وقتی شخص طاق باز خوابیده این انسداد بدلیل جاذبه ایجاد شده و راه هوایی شخص را باریک کرده و با لرزش و ارتعاش بافتهای انتهایی حلق یا گلو و متعاقب آن، خروپف میگردد. آپنه انسدادی خواب بزرگسالان بعنوان اختلال خواب وابسته به تنفس شناخته شده و علایم و علل آن متفاوت با آپنه خواب در کودکان و آپنه خواب مرکزی است.

آپنه انسدادی خواب باعث خستگی و خواب آلودگی فرد میشود، هرچند شاید چنین بنظربرسدکه ساعات خواب او کافی بوده‌‌ست. طی روز خستگی، عدم تمرکز، ناتوانی در تمرکز، و امکان به خواب رفتن غیرارادی وجود دارد، چراکه بدلیل مشکلات تنفس، بدن دفعات متعددی از خواب پریده، هرچند خود بیمار ازآنها آگاه نباشد.

کمبود اکسیژن میتواند اثرات طولانی مدت منفی فراوانی مانند فشارخون بالا، بیماری قلبی، سکته، پیش-دیابت و دیابت، افسردگی و حتی مرگ رابه همراه داشته باشد.  آپنه انسدادی خواب معمولابا انجام تست خواب تشخیص داده  شده وبااستفاده‌از جراحی، وسایلی همچون CPAP، ویا درمانهای ساده تر و کم هزینه تری مانند کمربند ضد خروپف درمان یاکنترل میگردد.

خروپف

صداهای بلند و ناهنجاری که طی خواب ایجاد میشوند و علت آنها ایجاد ارتعاش و ویبره در بافتهای گلو (حلق) توسط جریان هواست. حدود نیمی از تمامی افراددر مراحلی از زندگی خود خروپف کرده اند، اگرچه، خروپف در مردان شایعتر بوده و باافزایش سن بیشترهم میشود (اغلب 70 ساله ها خروپف میکنند). حدود 40 درصد مردان بالغ خروپف کرده و این میزان در زنان 24 درصدست.

طاق باز خوابیدن احتمال خروپف را بیشترمیکند. همچنین استراحت ماهیچه های گلو دراثر مصرف الکل یا گرفتگی گلوی متعاقب سرماخوردگی یا آلرژی نیز می‌توانند باعث ایجاد خروپف گردند. علاوه بر خود فرد، خروپف مزاحم اطرافیان وی نیز خواهدبود. گاهی صدای خروپف آنقدر بلندست که خود شخص رابیدار میکند، بعلاوه، باعث خشکی دهان یا گلوی ملتهب نیز میگردد.

خروپف خفیف معمولا بر کیفیت خواب فرد اثری ندارد، اما خروپف شدید ممکن است با آپنه انسدادی خواب همراه بوده و فاکتور خطری برای سکته و بیماریهای قلبی، دیابت و بسیاری دیگراز مشکلات سلامت باشد. بااینحال، گاهی خروپف تنها دراثر انسداد راه تنفسی از بینی یا دهان بوده که دراین صورت، بااستفاده‌از برخی ابزارهای ساده میتوان آنرا برطرف نمود. بطورمثال، نوزونت با بازنگه داشتن پره های بینی در زمان خواب، جریان هوای عبوری را افزایش میدهد.

درمواردی که خروپف دراثر باز ماندن دهان و نفس نکشیدن با بینی باشد، استفاده‌از چانه بند ضدخروپف می تواندبا بسته نگاه داشتن دهان و همچنین ثابت نگه داشتن فک پایین باعث رفع خروپف شود. همچنین، گاهی خروپف بدلیل طاق باز خوابیدن و درنتیجه انسداد راه هوایی بدلیل اثر جاذبه بر بافتهای گلو باشدکه دراین موارد کمربند ضد خروپف با ممانعت از طاق باز خوابیدن فرد خروپف را برطرف کرده و بعلاوه به فرد کمک میکند عادت به پشت خوابیدن رانیز اصلاح کند. این ابزارهای موثر اما ارزان قیمت را می توان بتنهایی یا بایکدیگر مورد استفاده قرارداد و معمولا افراد پس‌از چندشب بآنها عادت کرده و کیفیت خواب آنها نیز مختل نخواهد شد.

آپنه خواب مرکزی

آپنه خواب مرکزی اختلالیست که موجب توقف یاکاهش تلاش فرد برای تنفس طی خواب میشود. این اختلال روندی چرخه ای داشته و بدلیل وجود مشکلات قلبی یا مغزی رخ میدهد نه انسداد راه هوایی، و همین علت متفاوت، سبب تمایز آن از آپنه انسدادی خواب میشود.

مغز و قلب ما معمولا بمنظور هدایت، بررسی و تغییر میزان هوایی تنفسی ما بایکدیگر تعامل دارند. در اختلال آپنه مرکزی خواب،  مغز و قلب میزان غیرمتعارفی از هوا رابه ریه های ما وارد میکنند. آپنه خواب مرکزی بزرگسالان 5نوع مختلف دارد:

1- آپنه خواب مرکزی اولیه :

علت: ناشناخته – الگوی تنفسی شامل فقدان مکرر تنفس و جریان هوا

2- آپنه خواب مرکزی با الگوی تنفسی چاین- استوک (Cheyne-Stokes):

علت: نارسایی قلبی، سکته و احتمالا نارسایی کلیه – الگوی تنفسی شامل افزایش و کاهش ریتمیک تلاش برای تنفس و جریان هوا

3- آپنه خواب مرکزی با علت پزشکی غیراز شین-استوک:

علت: مشکلات قلبی و کلیوی یا مشکلی در ساقه مغز که مسئول کنترل تنفس است

4- تنفس متناوب در ارتفاعات:

علت: خواب در ارتفاعات بالای 15000پا. الگوی تنفسی مشابه شین-استوک. تفاوت در نبود سابقه نارسایی قلبی، سکته یا نارسایی کلیه و نیز کوتاهتر بودن سیکلهاست.

5- آپنه خواب مرکزی بدلیل مصرف دارو یا مخدر:

علت: استفاده از دارو (عمدتا مسکن های مخدر) – تنفس ممکن است کاملا متوقف شده یابطور منظم یا نامنظم زیاد و کم شود.

آپنه خواب در کودکان

آپنه انسدادی خواب بدلیل به عقب کشیده شدن بافت گلو و کاهش تنفس ویا قطع آن ایجاد میشدکه درحالت اول هایپو آپنه و نوع دوم نیز آپنه نامیده میشد. در کودکان این انسدادها طی مرحله خواب با حرکت سریع چشمها رخ میدهد ودر ایران حدود یک پنجم کودکان به آپنه خواب مبتلا هستند (توضیحات بیشتر).

حتی یک آپنه انسدادی خواب مختصر نیز میتواند سبب کاهش اکسیژن خون یا “هایپوکسمی” کودکان شود. آپنه خواب در کودکان بدلیل حجم ریه کوچکتر آنها، سبب میشود تا بجای تنفس عمیق و آرام، تنفس سریعتر و سطحی تری داشته و همین سبب افزایش سطح اکسید کربن خون آنها شده که بدان “هایپرکاپنی” گفته میشود.

بعلاوه، کودکان مبتلابه آپنه خواب مانند بزرگسالان از خواب نمیپرند، چراکه آستانه بیداری آنها بالاترست، برای همین ممکن است به نظر برسد الگوی خواب چنین کودکانی نرمال میباشد. بعلاوه کودکان مانند بزرگسالان دچار خواب آلودگی روزانه نیز نشده و همین عوامل میتواند خطرساز بوده و تشخیص بیماری رابه تعویق بیاندازند.

اغلب مبتلایان به آپنه خواب کودکان سابقه خروپف دارندکه عموما بلند بوده و می‌تواند شامل وقفه تنفسی یا تلاش برای تنفس واضح باشند. شاید خروپف با انسدادی ممتد همراه باشد اما هیچ توقف یا بیدارشدن واضحی دیده نشود و درعوض، در پاسخ به توقفات تنفسی، کودک در خواب تکان بخورد.

کودکان خردسال قفسه سینه انعطاف پذیری داشته و درنتیجه ممکن است مشکلات تنفسی آنها بشکل حرکات نامتعارف سینه و شکم آنها دیده شود. مثلا هنگام عمل دم شکم کودک بجای برآمده شدن، بداخل فرو رود که “حرکت متناقض” نامیده میشودیا والدین تلاش وی برای نفس کشیدن را مشاهده کنند که کودکان بالای 3 سال غیر عادیست.

آپنه خواب در کودکان درصورت شدیدبودن می‌تواند آنها را دچار اختلال قفسه سینه قیفی شکل یا funnel chest کرده واین مشکلات تنفسی باعث فرورفتگی استخوان جناق شود. بنظرمیرسد کودکان دچار آپنه خواب هنگام بیداری تنفس نرمالی داشته باشند، اما معمولا با دهان نفس می کشند و ممکن است عفونت مکرر مجرای تنفسی داشته باشند. برخی نیز چنان لوزه های بزرگی دارند که بلع برای آنها دشوارست (مبتلایان به دیسفاژی).

علائم آپنه خواب در کودکان معمولاطی سالهای اول عمر خودرا نشان میدهد اما آپنه خواب در کودکان غالباتا سالها بدون تشخیص باقی می ماند. طی سنین پایین آپنه خواب می تواند رشد را مختل کرده و معمولا کودکان پس از درمان آپنه خواب افزایش وزن و قد خواهند داشت. آپنه خواب در کودکان همچنین باعث فشار خون بالا، مشکلات شناختی و رفتاری مانند پرخاشگری، کمبود توجه/تمرکز و بیش فعالی (اختلال ADHD)، تاخیر رشد و یادگیری ضعیف درکلاس درس شود.

آپنه خواب نوزادان

آپنه خواب در نوزادان نیز مانند آپنه خواب در کودکان بوده و می توانداز نوع مرکزی، انسدادی ویا هردوی آنها باشد که نوع شایعتر بویژه در نوزادان نارس، ترکیبی از آپنه انسدادی خواب و آپنه خواب مرکزی بوده ودر سایرین آپنه خواب مرکزی میباشد.

این اختلالات تنفسی نوزادان میتواند سبب مشکلات جدی مانند هایپوکسمی، Bradycardia   یا آهسته شدن ضربان قلب ( برادی کاردی یا کندتپشی) شده و حتی باعث از دست رفتن هوشیاری نوزاد و نیاز به احیا شود. آپنه خواب در نوزادان عموما یا ناشی از نارس بودن ساقه مغز ویا ناشی از یک مشکل پزشکی دیگرست. اگرچه باید خاطرنشان ساخت برخی ناپایداریها در خواب نوزادان طبیعی بوده و حتی کودکان سالم نیز ممکن است آپنه مرکزی مختصری داشته باشند.

ناله در خواب

خواب‌ناله یا کاتاترنیا اختلالیست که فرد حین خواب با صدای بلند ناله میکند و طی آن تنفس او بطور غیرعادی آهسته میشود. ناله در خواب معمولا هنگام بازدم انجام شده و ممکن است تا بیش از40ثانیه نیز طول بکشد و همواره بایک آه  یا صدای خرخر پایان می یابد. خواب‌ناله اغلب برای دوره 2 دقیقه ای تا 1 ساعته طول کشیده و ممکن است طی شب تکرار نیز شود.

حالات چهره شخص هنگام ناله در خواب غالبا آرام بوده و نشانه ای از تشویش، غم یا سختی تنفس ندارد و بجز صدای ناله در خواب، بنظرنمیرسد دلیل خواب‌ناله حس خاصی باشد. ناله در خواب درهر موقعیتی میتواند رخ دهد اما معمولا با تغییر پوزیشن و غلت زدن رفع میشود. فرد دچار خواب‌ناله معمولااز وجود آن بی خبر بوده و این صدا غالبا برای دیگران آزاردهنده میباشد.

علت ناله در خواب ناشناخته است. خواب‌ناله ناشی‌از هیچ مشکلی در تنفس نبوده و فعالیت مغز نیز طی خواب‌ناله نرمال گزارش شده و هیچ نشانی ازوجود ارتباط میان خواب‌ناله باهیچ مشکل مغزی در دسترس نیست. برخی علت خواب‌‌ناله را خواب بیقرار یا خستگی روزانه میدانند، گرچه معمولا شخص شکایتی از مشکل خواب نداشد. ناله در خواب طی مدت حرکات سریع چشم در خواب بیشتراست. هرفرد معمولا 4تا6 چرخه در خواب شبانه خود دارد و چرخه پنجم همان REM یاهمراه با حرکات سریع چشم میباشد که معمولا حدود 90 دقیقه پس‌از به خواب رفتن آغاز میشود و حدود 20-25% کل زمان خواب فرد را شامل میشود.

درمان خاصی برای ناله در خواب وجود نداشته و افراد مبتلا به خواب‌ناله تنها میتوانند تست خواب یا پلی سومنوگرافی انجام داده ویابه متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنند تا مشخص شود که به دیگر مشکلات خواب دچار نیستند.